Muzeum Archeologiczne we Florencji – 5 arcydzieł z kolekcji

Czy są wśród Was miłośnicy archeologii? Do Florencji przyjeżdża się głównie, aby podziwiać zabytki Renesansu, dzieła Michała Anioła i Leonarda. Nasze muzea skrywają jednak dużo więcej skarbów! Czy wiedzieliście, że Muzeum Archeologiczne we Florencji przechowuje jedną z najcenniejszych kolekcji rzeźby etruskiej w całych Włoszech?
Jeśli kochacie archeologię, albo przyjeżdżacie do Florencji na dłużej, nie przegapcie tego ukrytego skarbu!
Na które dzieła na pewno warto zwrócić uwagę? Poznajmy razem pięć arcydzieł z kolekcji muzeum!

Muzeum Archeologiczne we Florencji – trochę historii

Muzeum Archeologiczne we Florencji zotało zainaugurowane przez Króla Włoch Wiktora Emanuela II w 1870, jak Muzeum Etruskie. Z czasem do kolekcji muzeum trafiły obiekty z epoki antycznej, rozproszone we florenckich kolekcjach sztuki. Dziś w kolekcji Muzeum Archeologicznego znajdują się rzeźby etruskie, greckie i rzymskie, które w przeszłości były częścią kolekcji antyczności rodziny Medyceuszy. Co więcej, znajdziecie tutaj także kolekcję egipską, która dotarła do Florencji w XIX wieku.

Muzeum znajduje się przy Piazza Santissima Annunziata, parę kroków od Katedry.

Archeologia w XIX wieku

Kolekcja Muzeum Archeologicznego jest bardzo bogata. Niektóre z najważniejszych skarbów zachowanych w muzeum należały w przeszłości do rodziny Medyceuszy i zostały odkryte w epoce Rensansu. Część obiektów, jednak, jest efektem dziewiętnastowiecznych znalezisk archeologicznych.

XIX wiek był okresem, w którym archeologia zaczęła się dynamicznie rozwijać i powoli stawała się dyscypliną naukową. Waga archeologii zaczęła wzrastać już w XVIII wieku, po spektakularnych odkryciach antycznych Pompejów i Herkulaneum, miast które padły ofiarą wybuchu Wezuwiusza w 79 roku po Chrystusie. Odkrycia te wzbudziły falę zainteresowania kulturą antyczną i doprowadziły do rozwoju stylu neoklasycznego w sztuce, modzie i dekoracji wnętrz. To właśnie na fali tego zainteresowania zrodziła się potrzeba bardziej metodycznego podejścia do archeologii.

Pod koniec XVIII wieku archeolodzy zaczęli korzystać z wiedzy dotyczącej stratygrafii geologicznej i z pomocą tej metody analizowali wyniki wykopalisk. Jedną z pierwszych publikacji, w której datowanie znalezionych obiektów opierało się o analizę stratygraficzną, były reporty Johna Frere’a opublikowane w 1797 roku. W swoich analizach ten Brytyjski archeolog opisał niektóre znaleziska z Hoxne w Anglii, datowane później na epokę kamienia łupanego.

Wraz z upływem czasu stratygrafia stała się podstawą metody analitycznej wykorzystywanej w archeologii i jest wykorzystywana do dzisiaj w datowaniu znalezionych przedmiotów oraz przy rekonstrukcji dziejów danego wykopaliska.

5 arcydzieł z kolekcji Muzeum Archeologicznego we Florencji

W Muzeum Archeologicznym we Florencji możecie podziwiać dzieła sztuki greckiej, etruskiej, rzymskiej i egipskiej. Spośród skarbów ukrytych muzeum, chcę Wam opowiedzieć o tych pięciu arcydziełach:

1. Waza François

W 1844 w okolicach Chiusi, na południu Toskanii, Alessandro François, włoski erudyta i archeolog, znalazł wyjątkowy obiekt: grecki krater z początków VI wieku przed Chrystusem. To znalezisko wprawiło wszystkich w zadziwienie. Ponieważ wykopaliska dokonano na terenie należącym do Wielkiego Księcia Toskanii, krater nie stał się własnością prywatną i uniknął sprzedaży do prywatnej kolekcji. Od początku wszedł w skład publicznych kolekcji antyczności.

Co to jest Waza François

Waza François to grecki krater wolutowy udekorowany w stylu czarnofigurowym. Jego wymiary są naprawdę imponujące. Krater ma 66 cm wysokości. Waza François jest pod wieloma względami wyjątkowa. Przede wszystkim jest to dzieło podpisane. Wiemy, że krater został ulepiony przez ceramika Ergotimosa a udekorowany przez Kleitiasa, bardzo znanego malarza aktywnego w Atenach między 570 a 560 rokiem przed Chrystusem. Inne naczynia autorstwa Kleitiasa należą dziś do kolekcji najważniejszych światowych muzeów, tak jak terakotowa podstawka z wizerunkami Gorgon z Metropolitan Museum of Arts w Nowym Jorku.

Dekoracja Wazy François 

Krater François  jest wyjątkowy także pod wzlędem bogactwa dekoracji. Program dekoracyjny obejmuje 270 figur ułożonych w 6 fryzach biegnących wokół naczynia. Główna scena przedstawiona na środku wazy to pochód gości na wesele Peleusa i Tetydy. Zwróćcie uwagę na centaura Chirona, który otwiera orszak gości. Peleus wita zaproszone bóstwa a Tetyda, zgodnie z surowym podziałem ról obowiązującym w greckim społeczeństwie, czeka na gości wewnątrz domu.

Peleus i Tetyda to rodzice Achillesa, bohatera wojny trojańskiej. Wiele scen przedstawionych na kraterze opowiada więc o wydarzeniach z tej wojny, opisanych przez Homera w Iliadzie. Na wazie zobaczycie scenę zasadzki Achillesa na Troilosa oraz zawody ku czci Patroklosa, przyjaciela Achillesa, zabitego w pod Troją. Ilość scen mitologicznych jest naprawdę imponująca!

Historia Wazy François 

Także historia tej wazy jest dość zawiła. Krater został wyprodukowany w Atenach i tam był początkowo użytkowany. W pewnym momencie się zbił i został sklejony. Tak naprawione naczynie zostało w pewnym momencie wysłane do Etrurii jako cenny podarunek.
Kiedy znaleziono wazę w połowie XIX wieku, naczynie znowu było w kawałkach. Sklejona i odrestaurowana waza trafiła do Muzeum Archeologicznego we Florencji.

9 września 1900 roku pilnujący muzeum kustosz uderzył Wazę François  drewnianym stołkiem. Naczynie znowu rozsypało się na kawałki. Konieczna była kolejna konserwacja, w czasie której cenne naczynie zostało złożone w całość.

2. Chimera z Arezzo

Cywilizacja Etruska jest prawodopodobnie jedną z najbardziej fascynujących kultur antycznych. Etrusków często uważa się za tejmnicznych a ich kulturę za nieodgadnioną. Ta aura tejemniczości, wynika częściowo z braku wiedzy o etruskiej literaturze i z niewielkiej ilości dokumentów etruskich, które zachowały się do naszych czasów. Z powodu niewielkiej ilości tekstów etruskich, które znamy, język etruski jest znany tylko częściowo. Znane nam teksty są krótkie, dotyczą głównie religii i transakcji handlowych, przez co nasza znajomość etruskiego słownictwa pozostaje ograniczona. Dlatego właśnie każde nowe znalezisko w etruskich grobowcach lub w przestrzeniach świątynnych, jest dla nas niezwykle cenne i ważne.

Kim byli Etruskowie?

Dotychczasowe wykopaliska pozwoliły nam na częściowe poznanie i zrozumienie etruskiej cywilizacji. Etruskowie byli jednym z ludów, który w IX wieku zdominował centralą część Półwyspu Apenińskiego. Tereny Etrusków rozciągały się na terytoriach dzisiejszej Toskanii, Umbrii i Lazjum. W okresie największego rozwoju, jednak, Etruskowie zajęli też część Kampanii, Emilii, Romagnę i część Wenencji Euganejskiej.

Etruskowie byli doskonałymi marynarzami i rozwinęli intensywny handel z innymi ludami zamieszkującymi basen Morza Śródziemnego. Prowadzili aktywną wymianę dóbr z Grecją i Antycznym Egiptem.

Odnalezienie Chimery

Etruskowie byli też doskonałymi złotnikami i rozwinęli wiele technik jubilerskich. Do naszych czasów zachowały się także niektóre z etruskich rzeźb z brązu. Jednym z takich skarbów jest Chimera z Arezzo, znaleziona w 1553 roku w czasie prac przy budowie nowej fortyfikacji medycejskiej przy Porta San Lorentino w Arezzo. Kierownikiem budowy dla Medyceuszy był ich nadworny architekt, Giorgio Vasari. Wyobraźcie sobie zdumienie i zaskoczenie, gdy w czasie prac spod ziemi wykopano tę brązową rzeźbę, od razu rozpoznaną jako skarb z epoki etruskiej.

Kim jest Chimera?

Chimera to mitologiczny potwór z głową lwa, ciałem kozy, głową kozy wyrastającą z torsu oraz z ogonem smoka. Chimera była dzieckiem Tyfona i Echidny, siostrą Cerbera i Hydry lernejskiej. Chimerę miał zabić koryncki bohater Bellerofont, latający na skrzydlatym koniu Pegazie.

Co to jest Chimera z Arezzo?

Etruska rzeźba Chimery znaleziona w Arezzo była prawdopodobnie częścią grupy rzeźbiarskiej przedstawiającej także Bellerofonta i Pegaza. Rzeźba datowana jest na koniec V lub na początek IV wieku przed Chrystusem. Chimera przedstawiona jest w czasie walki, już zraniona. Potwór ma krwawe rany na ciele. Bestia jeży się, żeby przestraszyć Bellerofonta. Rzeźba ta jest wyjątkowym w swoim rodzaju przykładem etruskiej sztuki rzeźbiarskiej. Była ona ofiarowana w darze etruskiemu bogowi Tinia, będącemu odpowiednikiem rzymskiego Jupitera. Na prawej przedniej łapie Chimery znajduje się inskrypcja w języku etruskim: „tinscvil”, czyli „w darze bogu Tin”.

Gdzie została wykonana Chimera z Arezzo?

Do dzisiaj badacze dyskutują na temat tego, gdzie została wykonana rzeźba Chimery. Na dzień dzisiejszy utrzymuje się teza, jakoby Chimera była dziełem wykonanym w lokalnym warsztacie w Arezzo lub w okolicy Val di Chiana.

Po odnalezieniu, rzeźba natychmiast trafiła do kolekcji antyczności Kosmy I Medyceusza. Książę wystawił ją początkowo w Palazzo Vecchio. Chimera stała się symbolem władzy Kosmy nad terenami, które niegdyś należały do Etrusków. Książę wykorzystał Chimerę, aby przedstawić rządzone przez siebie Księstwo Toskanii, jako spuściznę po antycznym „królestwie” Etrusków. Rzeźba ta stała się więc elementem strategii legitymizacji władzy Medyceuszy w Toskanii.

3. Orator

Romanizacja Etrusków

Z biegiem czasu Etruskom nie udało się przeciwstawić ekspansji starożytnych Rzymian, którzy od V wieku przed Chrystusem zaczęli zajmować coraz szersze terytoria w obrębie Półwyspu Apenińskiego. Słabością Etrusków w zderzeniu z Rzymianami był brak silnego państwa. Organizacja państwowości etruskiej opierała się o sieć niezależnych państw-miast. Etruskowie nigdy nie poddali się władzy jednemu królowi i nie stworzyli centralnego rządu. Z tego powodu rosnąca ekspansja starożytnych Rzymian zaczęła im poważnie zagrażać. Niezależne, małe miasta stały się łatwym łupem dla rzymskiej armii. Rzymianie zaczęli podbijać tereny należące do Etrusków już w V i w IV wieku przed Chrystusem.

Po wiekach walk i w wyniku stopniowego podboju etruskich miast proces romanizacji Etrusków stał się nieodwracalny już w II wieku przed Chrystusem.

Posąg Oratora

Etruski posąg Oratora jest jednym z najbardziej namacalnych dowodów procesu romanizacji. Datowany jest on na koniec II lub początki I wieku przed Chrystusem. Wedle Giorgia Vasariego rzeźba Oratora została znaleziona w 1566 roku przez ubogiego chłopa w miejscowości Pila, w okolicach Perugii. W tym czasie Perugia była już częścią Państwa Kościelnego. Oznaczało to, że jeśli Medyceusze chcieli przywłaszczyć sobie Oratora, rzeźba musiała zostać potajemnie przewieziona przez granicę do Księstwa Toskanii. W ten sposób Orator trafił do Florencji i został wystawiony w Palazzo Pitti. Następnie, od 1588 roku trafił do Uffizi.

Poza i gest Oratora

Rzeźba ta dokumentuje stopniowe zlewanie się kultur etruskiej i rzymskiej w świecie, w którym oba ludy współżyły na tych samych terenach. Mężczyzna przedstawiony jako orator to członek Etruskiej elity, Aule Meteli. Pokazany jest on w pozie oraz w szatach – w todze i tunice – typowych dla rzymskiego oratora. Podnosi on rękę, aby uciszyć publiczność w geście stosowanym przez rzymskich oratorów przed rozpoczęciem przemowy. Nazywamy ten gest silentium manu facere – uciszać ręką.

Dzięki inskrypcji w języku etruskim, która biegnie wzdłuż dekorowanego brzegu togi zwanego praetexta, możemy rozpoznać w oratorze wpływowego członka etruskiej społeczności, który zrobił karierę w strukturach rzymskiej administracji lokalnej. Rzeźba ta obrazuje więc proces, w ramach którego elity etruskie wchodziły w struktury rzymskiego państwa, stopniowo tracąc własny język i religię i stając się częścią społeczeństwa rzymskiego.

4. Idolino di Pesaro

W kulturze europejskiej sztuka antyczna stała się symbolem absolutnego piękna i stylistycznej doskonałości. Trudno nam dziś wyobrazić sobie, że przedmioty te, które my analizujemy przede wszystkim pod kątem estetycznym, kiedyś miały funkcje praktyczne i wykorzystywane były w codziennym życiu ich użytkowników.

Tak właśnie zdarzyło się z rzeźbą Idolina z Pesaro, rzymskim brązem z I wieku po Chrystusie.

Rzeźba ta została odnaleziona w 1530 roku w Pesaro i natychmiast włączona została do kolekcji Księcia Urbino Francesci Marii della Rovere. Doskonałość stylistyczna posągu zasugerowała szesnastowiecznym erudytom greckie pochodzenie tego dzieła. Byli oni przekonani, że mają do czynienia z bardzo rzadkim przykładem oryginalnej greckiej rzeźby brązowej.

Tak naprawdę Idolino to podstawa pod lampy z epoki Oktawiana Augusta. W lewej ręce Idolino trzymał gałązki winne, które podtrzymywały lampki. Idolino używany był więc do oświetlania pomieszczeń w czasie uczt w domu bogatej rzymskiej rodziny.

5. Kolekcja egipska

Jedną z najważniejszych części kolekcji Muzeum Archeologicznego we Florencji jest tak zwane Muzeum Egipskie. Po Muzeum Egipskim w Turynie jest to druga co do znaczenia kolekcja sztuki egipskiej we Włoszech. Jej początki wiążą się z wyprawą archeologiczną współfinansowaną przez Króla Francji Karola X i Wielkiego Księcia Toskanii Leopolda II, która odbyła się między 1828 a 1829 rokiem. Wyprawą kierowali Jean-François Champollion i Ippolito Rosellini. Celem wyprawy były studia nad hieroglifami oraz pogłębienie znajomości cywilizacji Antycznego Egiptu.

W wyniku tej wyprawy przywieziono do Europy 2200 obiektów, które zostały po równo podzielone między Louvrem a Florencją.

Ta bogata kolekcja pozwala bardzo dobrze zrozumieć kulturę Antycznego Egiptu oraz wierzenia Egipcjan dotyczące życia pozagrobowego. W kolekcji znajdziecie sarkofagi, mumie oraz pełne wyposażenia grobów.

Najciekawsze zabytki z kolekcji egipskiej Muzeum Archeologicznego we Florencji

Kolekcja egipska jest bardzo bogata. Mnie osobiście najbardziej fascynują te obiekty:

• drewniany wóz z XV wieku przed Chrystusem odnaleziony w Tebach w dokonałym stanie zachowania
• drewniane pudełko z XV wieku przed Chrystusem zawierające figurki uszebti – uszebti były wkładane do grobowców, ponieważ wierzono, że mogą one zastąpić właściciela grobu w wykonywaniu ciężkiej pracy w zaświatach. Miały one uchronić go od trudu orania, siania i pracy na polach.
• seria koptyjskich portretów z Fayyum z IV wieku po Chrystusie

Jak widzicie, kolekcja Muzeum Archeologicznego we Florencji jest naprawdę bardzo bogata. Jeśli jesteście miłośnikami archeologii, koniecznie musicie je odwiedzić!

INFORMACJE PRAKTYCZNE

Muzeum Archeologiczne we Florencji

Piazza Santissima Annunziata, 9b

50122 Firenze

Godziny otwarcia

poniedziałki, wtorki, środy i soboty: 8:30-14:00

czwartki i piątki: 13:30-14:00

Otwarte w pierwszą niedzielę mięsiąca: 8:30-14:00

Zamknięte w pozostałe niedziele.

Bilety

Dorośli: 8 euro

Studenci UE 18-25 lat: 2 euro

Dzieci i młodzież poniżej 18 roku życia: gratis

Darmowe wejście z biletem do Galerii Uffizi!

Chcecie zwiedzić muzeum razem ze mną? Napiszcie do mnie! Chętnie zorganizuję dla Was prywatne oprowadzanie po muzeum!