Kościół Sant’Ambrogio

ukryty zakątek Florencji

Jedno jest pewne: we Florencji nie możemy narzekać na brak zabytków. Mimo tego niezwykłego bogactwa, często ciężko mi przekonać moich gości, że warto jest zboczyć z ubitego szklaku i zgubić się w gąszczu wąskich uliczek centrum Florencji. Dla tych, którzy zechcą naprawdę poznać miasto, Florencja ma wiele niespodzianek i skarbów ukrytych w ciemnych zaułkach. Jednym z takich mniej znanych zakątków Florencji jest kościół Sant’Ambrogio.

Historia kościoła

Sant’Ambrogio jest jednym z najstarszych kościołów we Florencji. Ten żeński klasztor Benedyktynek wspomniany jest w dokumentach już w 988 roku a kościół klasztorny zadedykowany został Świętemu Ambrożemu, biskupowi Mediolanu, który przebywał we Florencji między 393 a 394 rokiem i poświęcił San Lorenzo, pierwszą katedrę Florencji.

Cud w kościele Sant’Ambrogio

W 1230 roku Sant’Ambrogio stał jest teatrem cudu eucharystycznego, który głęboko wpłynął na kult promowany przez zakonnice. Wedle tradycji 30 grudnia 1230 roku odprawiający mszę ksiądz Uguccione nie wytarł dokładnie kielicha mszalnego i kiedy ponownie wziął go do ręki zorientował się, że w kielichu znajduje się żywe ciało i krew. Zakonnice uczestniczące we mszy zmarły w bezruchu! Cudowna zawartość kielicha została przelana do kryształowej fiali i oddana biskupowi do skrupulatnego zbadania. Po jakimś czasie relikwia wróciła do Sant’Ambrogio, niesiona w hucznej procesji.

Ten cud był jednym z wielu tajemniczych wydarzeń, które miały udowodnić prawdziwość wiary w transsubstancjację. Już pod koniec dwunastego wieku kościół zaczął promować kult hostii, podkreślając, że w czasie każdej mszy świętej chleb i wino stają się ciałem i krwią Chrystusa. W tym samym czasie, gdy Uguccione konstatował cud eucharystyczny w Sant’Ambrogio, niewytłumaczalne zdarzenia wzburzały opinię publiczną w Liège, gdzie Świętej Juliannie ukazał się księżyc w pełni przecięty na pół ciemną bruzdą. Julianna opowiedziała wszystkim swoje rozmowy z Bogiem, który poprosił ją o ustanowienie święta ciała i krwi Chrystusa.

Cud w Bolsenie i Święto Bożego Ciała

W 1263 roku zdarzył się kolejny cud. W czasie mszy odprawianej w Bolsenie, konsakrowana hostia zaczęła krwawić plamiąc korporał. Mszę odprawiał ksiądz Piotr z Pragi, który już wcześniej poddawał w wątpliwość realną transsubstancjację chleba i wina. Jego wątpliwości zostały rozwiane dzięki temu cudownemu wydarzeniu. Cud w Bolsenie został potwierdzony przez papieża Urbana IV, który ustanowił także nowe święto, Święto Bożego Ciała.

Cud w Sant’Ambrogio we Florencji odegrał ważną rolę w powstaniu tego nowego kultu. Z tego powodu florenckie Benedyktynki zadbały o to, aby relikwiarz zawierający cudowną substancję ciała i krwi był odpowiednio przechowywany i czczony w kościele.

La Cappella del Miracolo – Kaplica Cudu

Eucharystyczny cud z Sant’Ambrogio jest czczony we wnętrzu Kaplicy Cudu, znajdującej się po lewej stronie prezbiterium. Kaplica udekorowana jest marmurowym tabernakulum wyrzeźbionym przez znanego artystę, Mina da Fiesole i zaprojektowanym aby chronić relikwię. Dekoracja tabernakulum podkreśla tajemnicę transsubstancjacji. Na środku widzicie Dzieciątko Jezus, które wychodzi z kielicha podtrzymywanego przez dwa anioły. Powyżej gołębica Ducha Świętego zlatuje na kielich a na szczycie Bóg Ojciec błogosławi wiernych.

Tabernakulum udekorowane jest elementami odwołującymi się do architektury klasycznej. Pilastry bo bokach zdobione są płaskorzeźbami z motywami roślinnymi a belkowanie wieńczy piękny gzyms. Baza zaś przedstawia scenę cudu: na środku możecie dostrzec Ugucciona, który pokazuje cudowną substancję zadziwionym mniszkom. Tabernakulum Mina da Fiesole przypomina o tym cudownym wydarzeniu i oferuje bezpieczne i godne miejsce dla tej cennej relikwii.

Ściany kaplicy zostały udekorowane przez Cosima Rosselliego zaraz po zakończeniu prac nad tabernakulum. Rosselli namalował freski w kaplicy między 1484 a 1486 rokiem. Po bokach tabernakulum możecie podziwiać figury aniołów a na sklepieniu postaci Ojców Kościoła. Na lewej ścianie Rosselli przedstawił scenę procesji eucharystycznej. Widzimy Piazza Sant’Ambrogio i wiernych, którzy zgromadzili się, żeby uczcić relikwię.

Ten wyjątkowy fresk daje nam okazję podejrzenia życia codziennego w piętnastowiecznej Florencji. Artysta namalował kobiety zebrane na placu, stojące oddzielnie od mężczyzn. Przyodziane są one w długie suknie, a ich głowy przykrywają czepki. Możemy poznać piętnastowieczną modę, zobaczyć ówczesne nakrycia głowy i używane tkaniny. Fresk ten jest pełen detali, które przybliżają nam codzienność Florencji sześćset lat temu!

W tłumie możemy rozpoznać niektóre postaci historyczne. W grupie po lewej stronie sam artysta, Cosimo Rosselli, patrzy na nas dumnie. Po jego prawej stronie stoją: po środku filozof Giovanni Pico della Mirandola, po prawej poeta Angelo Poliziano oraz po lewej, być może, Marsilio Ficino. Na fresku zostały prawdopodobnie sportretowane także inne ważne osobistości Florencji roku 1484, ale niestety dzisiaj nie jesteśmy już w stanie ich rozpoznać.

Patrząc na fresk Rosselliego możemy wyobrazić sobie, że chodzimy ulicami piętnastowiecznej Florencji.

Kościół Sant’Ambrogio i groby artystów  

Kościół Sant’Ambrogio jest nie tylko miejscem pamięci o cudownym przeistoczeniu. Na przestrzeni wieków kościół ten stał się także miejscem pochówku wielu artystów, przez co Sant’Ambrogio stał się ważną świątynią pamięci o życiu artystycznym miasta.

Dziś w kościele możemy wspomnieć Andreę del Verrocchio, mistrza Leonarda i autora ważnej rzeźby przedstawiającej Dawida. Także Mino da Fiesole, autor tabernakulum z Kaplicy Cudu, został tutaj pochowany. W Sant’Ambrogio znajdują się również groby Simona del Pollaiuola zwanego Il Cronaca i Francesca Granacciego.

Kościół Sant’Ambrogio w Galerii Uffizi

Niektóre z dzieł, które w przeszłości dekorowały kościół Sant’Ambrogio znajdują się dzisiaj w kolekcji Galerii Uffizi. Jedno z nich to Święta Anna Samotrzecia autorstwa Masaccia i Masolina. Obraz został zamówiony przez Nofriego del Brutto Buonamici, członka rodziny tkackiej, dlatego też za Świętą Anną aniołowie rozpostarli przepięknie utkaną tkaninę zdobioną motywem z granatami. Postać dzieciątka Jezus została namalowana prawdopodobnie przez Masaccia i świadczy o zainteresowaniu artysty sztuką klasyczną. Klatka piersiowa dzieciątka przypomina wręcz rzymskie popiersie Apolla.

Aby przedstawić ideę płodności, która jest źródłem życia, oraz by zobrazować sukcesję pokoleń od Świętej Anny, poprzez Marię aż po narodziny Chrystusa, ciała trzech figur są ze sobą splecione. Możemy wyobrazić sobie linię, która łączy wszystkie postaci. Zaczyna się ona od lewej dłoni Świętej Anny, biegnie wzdłuż ramienia Marii i kończy się w geście błogosławieństwa Jezusa. Obraz przestawia energię twórczą życia, wyraża miłość rodzinną oraz obrazuje opiekuńczość macierzyństwa.

W Uffizich możecie podziwiać także obraz, który w przeszłości dekorował główny ołtarz w Sant’Ambrogio. Jest to Koronacja Matki Boskiej namalowana przez Filippa Lippiego. Kompozycja przedstawia Maryję, która jest koronowana na królową niebios przez Boga Ojca. To wydarzenie skomponowane jest jak spektakl na scenie.

Poniżej centralnej grupy Matki Boskiej i Boga Ojca widzimy świętych, którzy zebrali się aby podziwiać to cudowne zdarzenie. Wśród nich rozpoznajemy Świętego Wawrzyńca, Hioba, Świętego Marcina z Tours, Świętego Eustachego z żoną, Świętą Teopistą, i ich dziećmi. Całą tą scenę obserwują chóry anielskie skupione wokół tronu. Anioły wyglądają jak małe florenckie dzieci. Niektóre z nich bardzo się nudzą, inne rozpraszają przyjaciół i nie mogą się doczekać, aż uroczystość koronacji dobiegnie końca. Wśród obserwatorów zdarzenia jest także Filippo Lippi oraz Francesco Maringhi, który zlecił wykonanie tego obrazu i który zmarł zanim jeszcze artysta ukończył swoje dzieło.

Wyobraźcie sobie to malowidło na głównym ołtarzu w kościele Sant’Ambrogio. Ta dekoracja musiała wzbudzać zachwyt i zaciekawienie wiernych!

Jak widzicie kościół Sant’Ambrogio skrywa wiele skarbów i warto odkryć ten mało znany kościół. W czasie waszych spacerów po Florencji postarajcie się zgubić w gąszczu średniowiecznych uliczek. Zboczcie z ubitego szlaku i odkryjcie mniej znane miejsca! We Florencji czeka na was mnóstwo ukrytych skarbów!

---

Planujecie pobyt we Florencji lub wakacje w Toskanii i szukacie przewodnika? Skontaktujcie się ze mną! Z radością zorganizuję Wasze zwiedzanie!